Bir Kültürel Direniş Aracı: Manga - Uğur Aksoy
Direniş sanatları, haber, halkın kültür ve sanat hakkı, manga, manşet, uğur-aksoy, yazıçeviri 23:00
“Savaşın dehşeti ve insanların hissettiklerini betimlemek için düz yazı ve edebiyat yetersiz kalır. Böylece çizgi dili anlatıyı güçlendiren ve izleyici katılımını güçlendiren bir öğe olarak imdada yetişir”
Manga Japonların çizgi romanlarına verdiği isimdir. Manganın kökü 1770’li yıllara uzanır ve 19. yy’da üzerinde karikatür bulunan ağaç bloklarda görülür. Hakusai Katsushika’nın 1819’da öğrencileri için çizdiği taslak ve karikatürlerini adlandırmada da kullanmıştır. Hakusai manga adını iki Çince kelimeden uyarlamıştır. “Kaygısız, ilgisiz” anlamındaki Man ile “resim” anlamındaki Ga’yı birleştirerek “manga” kelimesini ortaya çıkarmıştır.Manga tarihi hakkında ortak kanı, Meiji dönemi (İmparator Meiji’nin Eylül 1868’dan Temmuz 1912’ye uzanan 45 yıl boyunca Japonya’da hüküm sürdüğü dönemdir. Japon İmparatorluğunun ilk yarısı olan bu dönem, aydınlanma çağı olarak da adlandırılır) öncesi ve sonrasında Japon gündelik hayatında üslupsal ve sanatsal değişimi yansıttığıdır.
Daha sonra Japonya-Amerika savaşında işgal edilen Japonya’da sahra hastaneleri, esir kampları ve yurtlarda askerlerin kullandığı propaganda malzemeleri ve çizgili yayınlar göze sonradan çarpar. Batının propaganda amaçlı kullandığı poster, illüstrasyon, çizgi roman ve animasyonlar da Japon manga kültürünü etkiler. Manga sanatının gelişmesi ve çağdaş kimliğine bürünmesi 2. Dünya Savaşı’nda ABD’nin Japonya üzerindeki sosyo-psikolojik ve sosyo-kültürel etkileri ile gerçekleşmiştir.SAVAŞI UNUTTURMAYAN ÇİZGİLER
2. Dünya Savaşı sonrası oluşan manga endüstrisi sürekli işlediği savaş, acı ve psikoloji temalarıyla yola koyulur. (Özellikle çocuklarını savaşta kaybetmiş manga ve anime sanatçılarının çokluğu şaşılacak kadar fazladır.) Manga bir ideolojiye, yaşama biçimine ve kültüre dönüşmüş gündelik yaşamı anlatan bir çizgidir. Günümüzde bile manga savaşın acısını ve atom bombalarının sızısını taşıyan Japonya’da, halen savaş teması ağırlıklı çizilmektedir. Japonya'ya atom bombalarını atan ABD’de ise manga pazarı hayli büyüktür. Manga kendine özgü çizgisi, fantastik yapısallığıyla ayrı bir dünyadır. Japon kültürünü yansıtan vurucu anlatımıyla, kendini ayrı bir sanat alanı haline getirmiştir.Manga savaşlardan çıkmıştır ve herkese, her kuşağa hitap eden endamı, çizgisindeki psikolojik havası, asil duruşuyla gösterir bunları. Yok olan bir kültürden yeniden yeşeren bir çizgi sanatıdır. Atom bombalarından kurtulmuştur, depremler ve tsunamiler görmüştür. Temasında çoğunlukla 2. Dünya Savaşı’nı konu alan mangalar Hiroşima ve Nagazaki'de yaşananların unutulmasını engelleyecektir. Bu da bütün dünya çocuklarının belki de en önemli gelecek garantisidir.
MANGANIN POLİTİK SEYRİ
Yetişkinler için politik mangalar daha 1920’lerde popülerleşmiştir. Bu yıllarda kültürel ve sosyal değişimler başlamıştır. Feminist hareketler başlar, eşitsizlik ve adaletsizlik eleştiri noktası olur. Sol görüşlü çizerlere göre manga devrimin sesi haline gelir. Marksist çizerler "Proleter Sanatçı Kulübü”nü kurarlar. 1931’de medya ve toplum ağır denetimlere maruz kalır. Bazı çizerler gözaltında işkence görür ve öldürülür. Bu süreçte politik olmayan mangalar yayınlarına devam edebilmektedir. Walt Disney ise en büyük fantezisi olan Disneyland'ı kurar. İlk başlarda içi boş olan bu kurgu sonraları alışveriş merkezler, spor salonları ve restoranlarla dolar. Masal ve gerçekdışlığıyla içinde izleyiciler kendilerini kaybeder. Disney’e rağmen kendisini tamamen onun havasına kaptırmamıştır manga. Çünkü halen Japon kültürünü yansıtmaktadır.
GÜNÜMÜZDE MANGA
Günümüzde manga dünyada kendini duyurmuş ve takipçisi fazla sanat alanlarından biridir. Özellikle son yıllarda basılan politik mangalar büyük ilgiyle karşılaşmaktadır. Bunlardan Kapital Manga sadece Japonya’da 200 bin baskı yapmıştır. Kapital Manga, Karl Marx’ın başyapıtını çizgilerin anlatım gücüne yaslanarak özetleyebilmiştir. Kitabın başarısı hem karmaşık iktisadi-toplumsal süreçleri anlatmada başarılı bir çizgi yakalaması hem de bu anlatım sadeliğini manga ile birleştiriyor olmasında saklıdır. Ülkemizde de son zamanlarda ilgi gören bu sanat alanı, henüz kimi anime filmler ve kitap çalışmaları ile sınırlıdır.
Kapital Manga 1-2, Türlerin Kökeni (Manga) temel eserlerin manga çalışmaları olduğu gibi Yengeç Gemisi Manga, Manga Bir Kültürel Direniş Aracı gibi manga sanatını anlatan kitaplar da yakın zamanda Türkçeleştirilmiştir.
HAYAO MİYAZAKİ VE ANİMELERİ
Manganın animasyona uyarlanmış adına anime denir ve animenin duyulmuş en büyük ustalarından biri de Hayao Miyazakidir. 5 Ocak 1941’de Tokyo’da doğan Miyazaki elli yılı aşkındır anime dünyasının içindedir. Üniversite yıllarında Marksizmden etkilenen Miyazaki gençlik hareketi içinde yer almıştır.
Ruhların Kaçışı animesinde Miyazaki küçük bir kızın, ailesinin eski haline gelmesi için ruhlar diyarında bir ruh olmasını anlatır. Ailesi yol yorgunu ve acıkmıştır, arabaları yanlış yola sapar, bu yolda ruhlar köprüsünden geçer ve orada gördükleri sofradan yemek yer. O sırada küçük Chihiro etrafı dolaşır geri geldiğinde ailesi bir domuza dönüşmüştür. Burada domuzu seçmesinin sebebi batılı kültürün yaydığı açlık ve doyumsuzluk kültüründendir. Chihir’nun ailesinin domuza dönüşmesinin sebebi ihtiyaçlarından fazla yemek yemelerindendir. Burada da Miyazaki tüketim toplumunun olumsuzluklarını vurgular.
Miyazaki emekli olmasına rağmen hala manga sanatını sürdürüyor.
Posted by Halksanat
on 23:00.
Filed under
Direniş sanatları,
haber,
halkın kültür ve sanat hakkı,
manga,
manşet,
uğur-aksoy,
yazıçeviri
.
You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0
